• Introductie
• Klanknotaties
• Spellingregels
• Fonetische spelling
• Andere onderwerpen

Introductie

Antwerps wordt al eeuwenlang geschreven, maar meestal met fonetische schrijfwijzen die het Antwerps weergeven als een vervormd Nederlands, genre gaai zé choe sot chaai. Dergelijke fonetische schrijfwijzen zijn nooit vlot leesbaar en zijn zelden accuraat en consistent. Ze zijn te onhandig om er hele teksten mee te schrijven en er bestaat dan ook helemaal geen cultuur van geschreven Antwerps.

Deze website probeert dit te veranderen door een volledig uitgewerkte Antwerpse schrijfwijze te promoten die maximale leesbaarheid weet te koppelen aan een nauwkeurige weergave van elke klank. Deze schrijfwijze werd ontwikkeld door er gedurende jaren volledige Antwerpse teksten mee te schrijven en haar steeds bij te schaven. Ze werd eind 2007 gelanceerd in het boek Antwerps schrijven en heeft de ambitie uit te groeien tot de de facto standaardschrijfwijze voor het Antwerps.

Het basisprincipe is dat Antwerps dient geschreven te worden als een volwaardige taal met eigen klanknotaties en dus niet als een fonetisch misvormd Nederlands. Dit principe is een radicale breuk met de gangbare praktijk maar is de enige manier om op een leesbare manier hele Antwerpse teksten te schrijven zonder ze te moeten vernederlandsen, zoals helaas gangbaar is (bvb. met de teksten van Wannes Van de Velde).

Op deze pagina worden de hoofdlijnen van de nieuwe Antwerpse schrijfwijze uitgelegd. Voor de volledige beschrijving, inclusief een uitgebreide analyse van de Antwerpse grammatica, verwijzen we naar het boek Antwerps schrijven.

Klanknotaties

Doordat we Antwerps beschouwen als een volwaardige taal met eigen klanknotaties kunnen we veel notaties waaraan we via het Nederlands en andere schrijftalen al gewend zijn gewoon toepassen op onze eigen Antwerpse klanken. Zo kunnen we de Antwerpse ei , die ongeveer als het Nederlandse "aai" klinkt, gewoon als ei schrijven, bvb. in het woord klein . We definiëren voor het Antwerps dus zelf de betekenis van de notatie "ei", net zoals alle talen zelf hun klanknotaties definiëren.

Zo wordt ook in het Duits de notatie "ei" gebruikt voor ongeveer dezelfde klank. Het Duitse woord "klein" lijkt dus erg op het Antwerpse woord klein. Omdat we het Antwerps net als het Duits als een volwaardige taal beschouwen is er voor ons, net als voor de Duitsers, geen enkele reden om dat woord als "klaain" of "klaajn" te gaan schrijven - dat is juist het soort fonetisch misvormd Nederlands dat we willen vermijden omdat het tot onleesbare teksten leidt.

Een ander voorbeeld is de platte a . Die schrijven we gewoon als a/aa, bvb. in ja , net zoals de Zweden die ook een platte a hebben en ook gewoon "ja"  schrijven. Omdat we het Antwerps net als het Zweeds als een volwaardige taal beschouwen is er wederom geen enkele reden waarom wij ja als "joa" of "jââ" zouden moeten schrijven.

Nog een ander voorbeeld is de ui van ajuin , een klank die je in de Nederlandse spelling met iets als "oaj" zou moeten weergeven. Omdat we zelf de Antwerpse klanknotaties definiëren kiezen we gewoon de notatie ui, zoals ook in spuit en druif

Omdat het Antwerps aanzienlijk meer verschillende klanken gebruikt dan andere West-Europese talen zullen we voor sommige klanken toch nieuwe notaties moeten uitvinden. We zullen dat doen voor de oê van groêt (groot), de iê van liêg (laag) en de ae van Aentwaerpe .

Verder is het voor de leesbaarheid van geschreven Antwerps zeer belangrijk om de korte en lange oe's en eu's van elkaar te kunnen onderscheiden. Voor de oe's gebruiken we oe en óe zoals in poep (pop) en póep (kont) . Voor de eu's gebruiken we ö en eu zoals in plöts (plaats) en preuts . De ö is een notatie die al welbekend is van o.a. het Duits (bvb. "Köln") en het Zweeds (bvb. "Björn").

De volgende tabel somt alle Antwerpse klinkers en tweeklanken op. Klik op de luidsprekertjes om de klanken en voorbeeldwoorden te horen.

Notatie	Benaming	Voorbeelden
a	korte a	kat, zak, pas
	korte a (vóór l)	bal, shal (sjaal)
aa	platte lange a	baard, naam, exaam (examen), ja
ae	Franse lange a	waerm (warm), staerk (sterk), Aentwaerpe
e	doffe e	de, ne (een), gevang (gevangenis)
e	korte e	bed, eps (hesp)
	korte e (vóór l)	vel (huid), beld (beeld)
ee	lange e	beet, meer, trees, dees (dit)
i	korte i	kind, vis, vrind (vriend), frit (friet)
ie	lange i	bier, gieter, kieke (kip)
o	korte o	kot, mor (maar), gom
oo	lange o	school, alkool (alcohol), frigo (ijskast)
u	korte u	bus, zjust (juist), put
uu	lange u	bruur (broer), vruug (vroeg), plu (paraplu)
oe	korte oe	poep (pop), kroem (krom), loecht (licht)
óe	lange oe	póep (kont), bóer, knóesels (enkels)
ö	korte eu	vör (voor), störm (storm), löstere (luisteren)
eu	lange eu	veur (vóór), neus, keuning (koning)
au / ou	au/ou	shauwele (babbelen), vrou (vrouw)
	au/ou (vóór d/t)	zout, blaut (blauw), oud
ei / ij	ei/ij	klein, lawijt (lawaai), shokkedijze (teelballen)
ui	ui	kruis, trui, ajuin (ui)
eê	ee met naslag	geêl (geel), keês (kaas), peêrd (paard)
iê	ie met naslag	miêr (meer), iên (één), liêg (laag)
oê	oe met naslag	groêt (groot), taloêr (bord), oêg (hoog)

Bij de medeklinkers vallen enkel de notaties sh van shokkedijze en shotte en de zj  van zjust en zjalóes op. Een discussie over de notatie sh vind je op het forum.

Spellingregels

Hoewel de klanknotaties bepalend zijn voor het woordbeeld vormen zij maar een klein onderdeel van onze schrijfwijze. Wanneer men volledige Antwerpse teksten schrijft leert men geleidelijk de bijzondere moeilijkheden van het Antwerps als schrijftaal kennen. Onze schrijfwijze omvat spellingregels om op een consistente wijze met al deze moeilijkheden om te gaan. Het is juist daarom dat we spreken van een volwaardige en volledig uitgewerkte schrijfwijze.

We sommen hier enkel de meest in het oog springende spellingregels op; voor een volledige en veel uitvoeriger bespreking verwijzen we weer naar het boek Antwerps Schrijven.

• We schrijven enkel de klanken die uitgesproken worden; klanken die wegvallen noteren we niet. Dit geldt met name voor de begin-h (die in correct Antwerps niet wordt uitgesproken en dus ook niet genoteerd) en de eind-n. De eind-n van woorden op -e(n) wordt normaal alleen uitgesproken (en dus genoteerd) wanneer het volgende woord met een klinker begint; vergelijk bijvoorbeeld we kome te laat met we komen oep tijd.
• Klinkers worden altijd geschreven zoals ze uitgesproken worden. Wanneer de uitspraak van een klinker verandert veranderen we dus ook de notatie, zoals in deur / dörreke (deurtje) en zwaar / zworder (zwaarder).
• Medeklinkers daarentegen hebben een vaste notatie. Wanneer ze verstemlozen of stemhebbend worden behouden ze dus hun gewone notatie, zoals in rugzak waarin de g en de z als ch en s uitgesproken worden. Er is hier geen verschil met het Nederlands, maar men heeft vaak de neiging om de medeklinkers in het Antwerps wel fonetisch te schrijven hoewel daar geen reden toe is.
• Een korte a, e, o of u aan het einde van een woord wordt gevolgd door een h, bvb. in meh (met), nah (nou) en goh (ga). We maken wel uitzonderingen voor de courante woorden da (dat), wa (wat), a (als) en ba (bij), die alle op een korte a eindigen .
• Na de woorden da, wa, a (als), meh (met), ni (niet) en goe (goed) worden de stemhebbende medeklinkers d, g, v, z en zj verstemloosd tot [t], [ch], [f], [s] en [sh]. We schrijven dan een weglatingsteken aan die woorden om dat aan te duiden, zoals in da' zal wel [da-Sal], wa' denkte? [wa-Ténktë] en gij zeh ni' goe' zjust [ni-Choe-SHust]. De notatie van de verstemloosde medeklinker zelf verandert niet!
• Aan de woorden da en wa wordt in het Antwerps een speciale uitgang -d toegevoegd wanneer het volgende woord met een klinker begint, zoals in wad is da? en dad is ni waar. Deze uitgang wordt altijd als d uitgesproken.
• Waar het Nederlands een werkwoorduitgang -t heeft heeft het Antwerps soms een uitgang -d, zoals in gij kund en ze vraagd. Deze uitgang -d wordt daadwerkelijk als d uitgesproken wanneer het volgende woord met een klinker begint, zoals in gij kund ons ni elpe en ze vraagd oem geld. Om te weten wanneer men een -d moet schrijven i.p.v. een -t kan men een eenvoudige truc gebruiken:
  • waerkte gij ⇒ gij waerkt
  • komde gij ⇒ ze komd
• Wanneer een doffe e aan het einde van een woord niet uitgesproken wordt vervangen we haar door een weglatingsteken, zoals in d'iêste plöts (de eerste plaats) en z'is muug (ze is moe).
• In woorden als Belg en waerk (werk) wordt na de l of de r een doffe e ingelast. Zo'n ingelaste klank wordt in de taalkunde svarabhakti genoemd en is zeer karakteristiek voor de Antwerpse uitspraak. We noteren deze klank echter niet.
• In woorden als kind en mens wordt de n als [ng] uitgesproken; we zeggen dus [kingt] en [méngs]. We schrijven toch gewoon een n, net als we in het Nederlands doen met een woord als "bank" [bangk].

Fonetische spelling

Om de uitspraak van Antwerpse woorden en zinnen te duiden worden in het Antwerps woordenboek en bij sommige liedjesteksten fonetische transcripties getoond tussen vierkante haken []. We gebruiken daarvoor een zeer eenvoudige fonetische spelling die op de volgende principes berust:

• Een korte e wordt altijd verduidelijkt met een accentteken:
  • [é] = korte e, bvb. in bed [béd]
  • [è] = korte e (vóór l), bvb. in bel [bèl]
  • [ë] = doffe e, bvb. in de [dë].
• De lange klinkers aa, ee, oo en uu worden altijd dubbel genoteerd, ook in open lettergrepen:
  • poker [pookër]
  • vruger [vruugër] (vroeger)
• Medeklinkers worden altijd genoteerd zoals ze worden uitgesproken (stemhebbend/stemloos, n/ng):
  • rugzak [ruchsak]
  • commerciëel [komérsjeel]
  • mens [méngs]
• Een koppelteken tussen twee woorden geeft aan dat ze elkaars uitspraak beïnvloeden. Hoofdletters dienen enkel om bijzonderheden te benadrukken.
  • ik zeg et zjust [ik-SéG-ët-SHust] (ik zeg het net)
  • dad is e feit [daD-iZ-ë feit] (dat is een feit)
• De verbindingsklanken j en w die in de uitspraak vaak worden ingelast om klinkers te verbinden worden weergegeven tussen koppeltekens:
  • a ee prijs [a-j-ee prijs] (hij heeft prijs)
  • oe is 't? [oe-w-ist] (hoe gaat het?)

Andere onderwerpen

Deel II van het boek Antwerps schrijven gaat over de Antwerpse spelling en behandelt de bovenstaande onderwerpen en nog vele andere met meer uitleg en voorbeelden. De inhoudstafel van dit deel toont de behandelde onderwerpen:

II. ANTWERPSE SPELLING 29

1. FONETISCHE SPELLING 30
1.1 Definitie 30
1.2 Duiding 31

2. OPEN EN GESLOTEN LETTERGREPEN 32
2.1 De open lettergreepregel 32
2.2 Dubbele medeklinkers 33
2.3 Klinkers aan het einde van een woord 34

3. BIJZONDERE MEDEKLINKERS 35
3.1 Het gebruik van de H 35
3.2 De J na een klinker 36
3.3 Medeklinkercombinaties met L en R 37
3.4 De N die als [ng] uitgesproken wordt 38

4. VERBINDINGSKLANKEN 39
4.1 Algemeen 39
4.2 Uitzondering 40
4.3 Bijzonder geval 40

5. DE WERKWOORDUITGANG -D 41

6. WEGGELATEN EINDKLANKEN 42
6.1 De eind-e 42
6.2 De eind-n 43
6.3 De eind-d 44
6.4 Andere gevallen 44

7. VERSTEMLOZING VAN MEDEKLINKERS 45
7.1 Verstemlozing ná da, wa, a, meh, ni en goe 46
7.2 Verstemlozing vóór ’em en ’er 47

8. SUFFIXEN 48
8.1 Zelfde uitspraak en spelling 48
8.2 Andere uitspraak, zelfde spelling 49
8.3 Andere uitspraak en spelling 49
8.4 Gemengde gevallen 50

9. LEENWOORDEN 51

10. ANTWERPSE WOORDEN 52
10.1 Woorden met een onregelmatige spelling 52
10.2 Woorden met een verkorte vorm 53
10.3 Inconsistenties 54