3. Toeng da' Zarathustra in de dichtsbijgelege stad kwam, die tege de zoêm van et woud lee, vond 'em daar veul volk oep et martplein baiên, want der was tóegezee da' ze ne koêrdaenser zouwe zing. En Zarathustra sprak aldus tot et volk:

 

"Ik liêr olle den Übermensch. De mens is e weze dad overwonne moet wörre. Wad edde gollen al gedaan oem de mens t'overwinne?

 

Tot nau tóe schiepen alle wezes iet boven uneigen uit. Wilde golle den eb van deze groête vlóed zen en nog liever tot de biêste terugkiêre dan de mens t'overwinne?

 

Wad is den aap vör de mens? Ne spotlach of een pijnlijke schomte. En zoê zal oêk de mens zen vör den Übermensch: ne spotlach of een pijnlijke schomte.

 

Ge zeh' de weg van wörm tot mens gegon, en veul on ollen is nog wörm. Oêt worde aap en oêk nau nog is de mens miêr aap dan iênder welken aap.

 

Zelfs de miêst wijzen onder ollen is alliên mor twiêdracht en den bastaard van plaent en schim. Mor beveel ek olle dan oem plaenten of schimme te wörre? Zie, ik liêr olle den Übermensch!

 

Den Ãœbermensch is de zin van d'aarde. Oewe wil moet zegge da' den Ãœbermensch de zin van d'aarde zal zijn!

 

Ik bezweêr olle, m'n bróeders, blefd d'aarde trou en geloêfd degeen die van bovenaardse verwachtinge spreke ni! Gifmengers zen et, of da' ze 't nah weten of ni.

 

Lêvesverachters zen et, afstaervenden en zelf vergiftigd. D'aarde is un oêk muug: da' ze weggon!

 

Iêns was et vergrijp tege God de groêtste misdaad, mor God stierf en meh öm stierven oêk dees misdadigers. Nau is et de groêtste schanddaad oem z'neigen on d'aarde te vergrijpen en d'ingewaende van den ondeurgrondelijken oêger t'achte dan de zin van d'aarde.

 

Iêns zag de ziel verachtelijk neer oep et lijf, en toeng was dees verachting et oêgste - de ziel wou da 't lijf mager, afzichtelijk en veroengerd was. Zoê miênde de ziel lijf en aarde t'ontvluchte.

 

O, deze ziel was zelf nog mager, afzichtelijk en veroengerd, en wriêdad was z'ne wellust!

 

Mor oek golle, m'n bróeders, zeg et mij: wa' verkondigd olle lijf over olle ziel? Is olle ziel gin aermoei, slijk en een erbarmelijk genoege?

 

Waarlijk, ne vuile stroêm is de mens. Ge moet wel een ziê zen, oem ne slijkige stroêm te kunnen oepneme zonder onrein te wörre.

 

Zie, ik liêr olle den Übermensch: ij is die ziê, in öm kan olle diepe verachting ondergon.

 

Wad is et oêgste da' ge kund belêve? Dad is et uur van et groête verachte. Et uur, worin da' ge zelfs van oe geluk walgd, en van oe verstaend en oe deugdzaamad.

 

Et uur, worin da' ge zegd: "Wad eb ek on me geluk! Et is aermoei en slijk en een erbarmelijk genoege. Nee, me geluk zou et bestaan zelf moete rechtvaardige!"

 

Et uur, worin da' ge zegd: "Wad eb ek on me verstaend? Is et begêrig nor weten of wijsad gelak de liêw nor ze voedsel? Et is aermoei en slijk en een erbarmelijk genoege."

 

Et uur, worin da' ge zegd: "Wad eb ek on m'n deugd? Z'ee me nog ni tot razernij gebrocht. Oe muug zen ek mij goe en mij kwaad! 't Is allemol aermoei en slijk en een erbarmelijk genoege!"

 

Et uur, worin da' ge zegd: "Wad eb ek on m'n rechtvaardigad? Ik zing m'neige ginne glóed en gin kole zen. Mor de rechtvaardigen is glóed en kole!"

 

Et uur, worin da' ge zegd: "Wad eb ek on m'n compasse? Is compasse ni et kruis wor dad IJ on geslage wörd diê de mense liefee? Mor mijn compassen is gin kruisiging."

 

Sprakte gollen al zoê? Schriêde gollen al zoê? Ach, ad ek olle mor zoê oêre schriêwe!

 

Ni olle zonde mor olle tevredenad schriêd ten emel, olle girrigad zelfs in de zonde schriêd ten emel!

 

Waar is toch den bliksem diên olle meh' z'n toeng zou moete likke? Waar is de waanzin waar da' golle van deurdroenge zou moete wörre?

 

Zie, ik liêr olle den Übermensch: ij is diên bliksem, ij is deze waanzin!

 

Toeng da' Zarathustra zoê gesproken ad riep er iemand uit de miênigte: "Nau emme we genoeg g'oêrd over diê koêrdaenser, lot 'em ons nau zing!" En al et volk lachte meh Zarathustra. Mor de koêrdaenser docht da' dees woord vör öm gold en begost on ze waerk.

 

 

4. Zarathustra keek et volk aan en verwonderde z'neige. Toeng sprak 'em zoê:

 

De mens is een koêr, geknoept tusse biêst en Übermensch - een koêr bove nen afgrond.

 

E gevaarlijk oversteke, e gevaarlijk onderweg zen, e gevaarlijk trugkijke, e gevaarlijk rillen en blijve staan.

 

Wa' groêt is on de mens is dat 'em een brug is en gin einddóel. Wa bemind kan wörren on de mens is dat 'em nen overgaenk is en nen ondergaenk.

 

Ik ou van un die ni wete te lêve tenzij as tenondergaande, want zij zen d'overstekers.

 

Ik ou van de groête verachters, oemda' zij de groête veriêrders zen en pijle van verlange nor den aenderen óever.

 

Ik ou van un, die ni iêst achter de staeren een rede zuken oem onder te gon en een offer te zen, mor die uneigen on d'aarden offere zoeda d'aarden oêt on den Übermensch zou toeb'oêre.

 

Ik ou van öm, diê leêfd oem tot inzicht te kome, en diê tot inzicht wild kome oemdad oêt den Übermensch zou kunne lêve. Daaroem wilt 'em z'nen eigen ondergaenk.

 

Ik ou van öm, diê waerkt en uitvind, oemdat 'em vör den Übermensch een uis wild bouwen en d'aarde, de biêsten en de plaenten oep öm wild veurbereide; want daaroem wilt 'em z'nen eigen ondergaenk.

 

Ik ou van öm, diê z'n deugd liefee; want deugd is wil tot ondergaenk en ne pijl van verlange.

 

Ik ou van öm, diê ginnen iênen druppel giêst vör z'neigen oud mor iêlemol de giêst van z'n deugd wild zen: zoê schrijd 'em as giêst over de brug.

 

Ik ou van öm, diê van z'n deugd z'n neiging en z'n noêdlot mokt; zoê wilt 'em oemwille van z'n deugd lêven en ni miêr lêve.

 

Ik ou van öm, diê ni te veul deugde wild emme. Iên deugd is miêr deugd dan twiê, oemda' ze ne vastere knoêp is waar da 't noêdlot z'neigen on kan oepange.

 

Ik ou van öm wie z'ne ziel z'neige verkwist; diên oep ginnen daenk belust is en ni truggefd, want a schenkt iêl den tijd en wild z'neige ni spare.

 

Ik ou van öm, diê z'neige schomd a' den dobbelstiên in zij veurdiêl vald en z'neige dan afvraagd: zen ekik dan ne valsspeler? - want a wild ten onder gon.

 

Ik ou van öm, diê gouwe woorde veur z'n dade goeid en dan nog alted miêr doe dan 'em beloofd ad - want a wild z'nen ondergaenk.

 

Ik ou van öm, diê den tóekomst rechtvaardigd en et verlede bevrijd, want a wild on et hede ten onder gon.

 

Ik ou van öm, diê z'ne God tuchtigd oemdat 'em z'ne God liefee, want a moet onder den toorn van z'ne God ten onder gon.

 

Ik ou van öm, diê z'ne ziel diep is, oek in de krenking, en diê deur een klein gebeurtenis ten onder kan gon: zoê stekt 'em gêre de brug over.

 

Ik ou van öm, diê z'ne ziel boêrdevol is, zoedat 'em z'neige verget en alle dinges in öm lot: zoê wörren alle dinges z'nen ondergaenk.

 

Ik ou van öm, diê vrij van giêst en vrij van art is: zoê is z'ne kop mor et ingewaend van z'n art, en z'n art drijfd 'em tot den ondergaenk.

 

Ik ou van al degeen die gelak zwaar druppels zen, iên vör iên vallend uit doenkere wolke die bove de mens ange: zij verkondige da' den bliksem komd en gon as verkondigers ten onder.

 

Zie, ik zen ne verkondiger van den bliksem en ne zwaren druppel uit de wolk, en dezen bliksem iêt Übermensch.

 

 

5. Toeng da' Zarathustra dees woorde gesproken ad, keek 'em oepnief et volk aan en zweeg. "Daar ston ze," sprak 'em tot z'n art, "daar lache ze: ze begrijpe mij ni; ik zen ni de mond vör dees oêre.

 

Moet' un iêst d'oêren afslage zoeda' ze liêre meh un oêge t'oêre? Moete ratele gelak pauken en bóetepredikers? Of geloêve z'alliên de stotterêrs?

 

Z'ebben iet wor da' ze fiêr oep zen. Oe nóeme ze toch etgeen wor da' ze zoe fiêr oep zen? Beschaving nóeme z'et; et onderscheid un van de geitenerder.

 

Doroem oêre ze ni' gêre van uneigen et woord "verachting". 'k Zal me dan mor tot un fiêrad richte. Ik zal un vertellen over et verachtelijkste da' der is, en dad is de leste mens."

 

En zoê sprak Zarathustra tot et volk:

 

Et wörd tijd, da' de mens z'n dóel kiesd. Et wörd tijd, da' de mens de kiem van z'n oêgste verwachting plaent.

 

Z'ne grond is daar nog alted rijk genoeg vör. Mor diê grond zal oêt aerm en tam wörren en dan zal er ginnen oêgen boêm ni miêr uit kunnen oepgroeie.

 

Wee! Den tijd komd worin da' de mens de pijl van z'n verlange ni miêr over de mensen uit kan schiete, en worin da' de pees van z'nen boog verliêrd ee' van te gonze!

 

Ik zeg olle: ge moet nog chaos in oeweigen emmen oem een daensende staer te kunne voêrtbrenge. En ik zeg olle: g'ed nog chaos in olle.

 

Wee! Den tijd komd worin da' de mens gin staer ni miêr kan voêrtbrenge. Wee! Den tijd komd van de verachtelijkste mens, diê z'neige ni miêr verachte kan.

 

Zie! Ik toên olle de leste mens.

 

"Wad is liefde? Wad is schepping? Wad is verlange? Wad is staer?" - zoê vraagd de leste mens en a knipoêgd.

 

D'aarden is dan klein gewörren en oep eur uppeld de leste mens, diên alles klein mokt. Z'n geslacht is onuitroeibaar gelak de vloei; de leste mens leef et laengst.

 

"Wij emmen et geluk ontdekt" - zegge de leste mensen en ze knipoêge.

 

Z'emme de plötse verlate waar da 't zwaar oem lêve was, want g'ed waermte noêdig. Z'emmen unnen buurman nog lief en plagen 'em, want g'ed waermte noêdig.

 

Ziek wörren en achterdochtig zen vinde ze zondig: ze kome vörzichtig same. Nen dwaas diê nog over stiênen of mense strunkeld!

 

Een bitshe gif af en tóe: da' gefd zute droême. En veul gif oep 't leste, oem zochtshes te staerve.

 

Z'arbeide nog, want arbeid is een vermaak. Mor ze zörge da 't vermaak un ni overroempeld.

 

Ze wörre ni miêr aerm en rijk: beide zen te zwaar. Wie wild nog regere? Wie nog g'oêrzame? Beide zen te zwaar.

 

Ginnen erder en iên kudde! Iederiên wil etzelfsten en iederiên is gelijk. Wie da' daar aenders over denkt goh' vrijwillig in 't zottenuis.

 

"Vruger was iederiên geschift" - zegge de slimsten en ze knipoêge.

 

Ze zen slim en weten alles wa' der gebeurd is: deroem kunnen ze ni oepouwe meh te spotte. Ze make ruze mor maken et oek rap wer góe - aens bedaerf et de maag.

 

Z'emmen un plezirreke vör den dag en un plezirreke vör de nacht, mor z'iêre de gezondad.

 

"Wij emmen et geluk ontdekt" - zegge de leste mensen en ze knipoêge.

 

 

En ier eindigde Zarathustra z'n iêste rede, die oek "de veurrede" genoemd wörd, want oep diê moment wier em onderbroke deur et geschriêw en gelach van de miênigte. "Gefd ons diê leste mens, o Zarathustra," riepe ze, "mokt van ons diê leste mens. Dan krijde gij van ons den Übermensch!" En al et volk jubelden en klakte meh' de toeng. Zarathustra wier triestig en sprak tot z'n art:

 

Ze verston mij ni: ik zen ni de mond vör dees oêre.

 

Te laenk leêfden ek in de baerge, te veul lösterden ek nor beken en boême; nau spreek ek un aan gelak ne geitenerder.

 

Onbewogen is mijne ziel en fel gelak et gebaergten in de veurmiddag. Mor zij denke da 'k koud zen en ne spotter vol vriêselijk plezier.

 

En nau kijke ze mij aan en ze lache: en terwijl da' ze lache hate ze mij nog. IJs is in un lache."